15 सितम्बर 2025

चित्रपट पाहताना क्षणभरही तो केवळ पडद्यावर मर्यादित राहत नाही. Khalid Ka Shivaji हा पडद्यापलीकडचा प्रश्न आहे – “आपण कोणाच्या नजरेतून इतिहास पाहतो?” आणि “तो आपली ओळख कशी घडवतो?”. ही कथा शौर्याच्या पोवाड्यात दडलेल्या सावल्यांची, आणि एका लहानशा मुलाच्या अंतरंगात चाललेल्या युद्धाची. मुख्य आशय खालिद हा सहावीतील मुलगा – त्याची हसरी दुनिया अचानक ढगांनी झाकून जाते, जेव्हा शाळेत त्याला सहाध्याय “अफझल खान” म्हणून चिडवतात. क्षणात तो स्वतःला एका अशा इतिहासाच्या कोंदणात सापडलेला पाहतो, ज्याची तो निवडही करू शकत नाही. धर्म, इतिहास आणि ओळख हे तीन प्रवाह त्याच्या कोवळ्या मनाला भिडतात. दिग्दर्शक राज प्रीतम मोरे यांनी या कथेतून एक वेगळा आरसा उभा केला आहे. त्या आरशात शिवाजी महाराज फक्त तलवारबाज नाहीत; तर ते एका मुलाच्या प्रश्नांना दिलेलं उत्तर आहेत. खालिदच्या मनात उठणाऱ्या शंकेच्या लाटा त्या विशाल दर्याशी भिडतात, जिथे शिवाजी हे न्याय, सहिष्णुता आणि समावेशकतेचं प्रतीक ठरतात. दृश्यं जणू जुन्या पोथीतून उमलतात – हिरवी मैदाने, धुळीने भरलेली शाळेची बाकं, आणि खालिदचा ताठरलेला चेहरा. कॅमेऱ्याने प्रत्येक फ्रेमला एक ताण दिला आहे – जणू प्रेक्षकांच्या मनावर कोरलं जावं म्हणून. पार्श्वसंगीत हे या प्रवासाचं अदृश्य पंख आहेत – कधी कोमल, कधी अस्वस्थ करणारे. अमृता सुभाष किंवा अनिता दाते इथे नाहीत; तरी प्रत्येक पात्र हे एका प्रतीकासारखं आहे. सहपाठ्यांचा हसरा टोमणा म्हणजे समाजाच्या मनात बसलेला पूर्वग्रह. शिक्षकांचा आवाज कधी मार्गदर्शक, कधी प्रश्नांच्या सावल्यात अडकलेला. पण केंद्रबिंदू नेहमी खालिदचाच आहे – त्याचा शोध, त्याचं जगणं, त्याचा लढा. होय, काही ठिकाणी कथानक थोडं तुटक लागतं. इतिहासाच्या उल्लेखातली मांडणी जरा अचानक येते, आणि काही प्रश्नांना ठोस उत्तरं मिळत नाहीत. पण कदाचित हाच हेतू असेल – की इतिहास नेहमी सरळ रेषेतला नसतो, तो नेहमी अनेक सावल्यांनी आणि कोपऱ्यांनी भरलेला असतो. संगीत व पार्श्वसंगीत: मराठा इतिहासाची गाथा अधोरेखित करण्यासाठी प्रभावी ढोल-ताशांचा वापर केलेला आहे. काही गाणी प्रेरणादायी आहेत, जी दीर्घकाळ मनात राहतात. अभिनय: खालिदची भूमिका साकारणाऱ्या अभिनेत्याने वास्तववादी अभिनय केला आहे. शिवाजी महाराजांची भूमिका करणारा कलाकार प्रभावी दिसतो, त्याची शरीरभाषा व संवादफेक भारदस्त आहे. कॅमेरावर्क व दिग्दर्शन: किल्ल्यांचे दृश्य, युद्धभूमीचे क्षण आणि ग्रामीण जीवनाची चित्रणं सुंदरपणे टिपली आहेत. दिग्दर्शकाने ऐतिहासिक दृश्ये आणि वर्तमान काळ यांना सुरेखरीत्या जोडले आहे. चांगल्या बाजू: कमकुवत बाजू: एकूणात, हा चित्रपट केवळ ऐतिहासिक नाही, तर वर्तमानातील संघर्षात शिवाजी महाराजांची शिकवण किती महत्त्वाची आहे, हे अधोरेखित करणारा आहे. ‘खालिद का शिवाजी’ हा सिनेमा इतिहास आणि वर्तमान यांची सांगड घालणारा ठरतो. छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या तत्त्वांना आजच्या तरुण पिढीशी जोडून देण्याचा प्रयत्न त्यात दिसतो. काही त्रुटी असूनही हा चित्रपट प्रेरणादायी आहे आणि नक्की पाहावा असाच आहे. Rating: ⭐⭐⭐⭐ (४/५ – प्रेरणादायी आणि प्रभावी) तो क्षण, जेव्हा खालिद स्वतःच्या वहीत शिवाजी महाराजाचं चित्र काढतो – पण प्रश्नांच्या सावल्यांसह.

जारन हा तरुणाईच्या स्वप्नांवर, संघर्षांवर आणि वास्तवातील कठोर अनुभवांवर आधारित चित्रपट आहे. लहान गावातून मोठ्या शहरात धाव घेणाऱ्या नायकाची ही कथा केवळ वैयक्तिक नाही, तर अनेक तरुणांच्या आयुष्याचं प्रतिबिंब आहे. प्रेक्षकाला ही सफर भावनिक, ताजीतवानी आणि विचार करायला भाग पाडणारी वाटते. ‘जारन’ हा एका मध्यमवर्गीय मुलाचा प्रवास आहे. घरच्या अडचणी, स्वप्नांच्या मागे लागलेली धडपड, आणि नात्यांमधील गुंतागुंत – ह्यांतून त्याचं आयुष्य आकार घेतं. शहरातील चमक-धमक, संघर्ष, पराभव आणि छोट्या-छोट्या यशाची उभारी ही कथा सांगते. स्पॉइलर टाळून सांगायचं झालं तर हा चित्रपट “स्वतःच्या मार्गाने जगण्याचं धाडस” यावर केंद्रित आहे. गावाच्या एकांतात वसलेल्या वंशपरंपरागत घरात राधा (अमृता सुभाष) आणि तिच्या मुली सै (अवनी जोशी) येतात – मागचे काळ, विसरलेले भय, अज्ञात मार्गदर्शन करतंय त्यांना एका गूढ वळणाकडे. जुन्या गुडीपणाचा अनुभव देणारं एक जुना पुतळा, त्या पुतळ्यापाशी लपलेलं गुपित, आणि अंधश्रद्धेची खोल सावली – हे सगळं कथेत आत्मसात केलं आहे जणू. राधा एका हादरलेली स्त्री आहे, जिच्यावर भूतकाळाच्या छायेनं घर करून टाकलं आहे – तिच्या भावनांचा आवाज वारंवार तुटतो, पण जगण्याची इच्छा तितकीच तीव्र आहे. तिच्या आयुष्यातील खुलासे, तिची भावना, तिचं काळजी आणि भय यांच्या मधल्या सीमारेषांवर चालणारा हा प्रवास आहे. दिग्दर्शक हृषिकेश गुप्ते यांनी अंधश्रद्धा आणि मानसिक संघर्ष यांना एकच कॅनव्हास दिला आहे; जिथे दृश्यं आणि आवाज फक्त वातावरण तयार करत नाहीत — तो अनुभव जणू प्रेक्षकांच्या हृदयाला भिडतो. कॅमेऱ्याचं काम (Milind Jog) आणि संकलन (Abhijeet Deshpande) हे गंभीर, शांत पण घहरणारे आहेत; दृश्य कमी पण अर्थपूर्ण. पार्श्वसंगीत (AV Prafullachandra) भय आणि गूढतेला तितकंच वाढवतो जसं थंड वारा झाडाला हलवतो — दिसण्यास कमी, पण जाणवण्यास धोका. अमृता सुभाषने तिच्या भूमिकेत “राधा”ची तडफद, भय आणि मानसिक गोंधळ अशा प्रत्येक भावना खोलवर पोचवली आहे. अनिता दाते “गांगुटी” या पात्राने अंधश्रद्धेच्या कवटीत जी विषारी चिड निर्माण केली आहे, ती प्रेक्षकाला जळती वाटते. कथा मध्यांतरानंतर गती पकडते; गुंतलेले प्रश्न, जुन्या आणि वर्तमानाच्या पातळ्या जणू एकत्र येतात. पण काही ठिकाणी कथानकाचं वळण जरा अनपेक्षितपणे विधीने बदलतं; कुटुंबातील पात्रांची प्रतिक्रिया मानसिकतेशी पूर्णपणे सुसंगत वाटत नाही. यामुळे विचारांना धक्का जातो – पण तो धक्का चित्रपटाचं सामर्थ्य आहे. साहित्यिक विश्लेषण ठळक मुद्दे सामाजिक/सांस्कृतिक बाजू: “स्वतःचा मार्ग शोधणं” आणि “समाजाने आखून दिलेल्या चौकटीत न अडकता जगणं” हा महत्त्वाचा संदेश. ताकद: दमदार अभिनय, संगीत, कॅमेरावर्क. उणिवा: काही ठिकाणी गती मंदावते, दुसऱ्या भागात कथानक थोडं ओढल्यासारखं वाटतं.